Bệnh động kinh có thể gây tử vong. Mặc dù tử vong do động kinh không xảy ra thường xuyên, nhưng chứng động kinh là một tình trạng rất nghiêm trọng và đã có trường hợp tử vong vì co giật. Nguyên nhân tử vong phổ biến nhất là đột tử bất ngờ trong bệnh động kinh (Sudden Unexpected Death in Epilepsy - SUDEP). Trong khi chúng ta vẫn chưa biết nhiều điều về SUDEP, các chuyên gia ước tính rằng cứ 1.000 người bị động kinh thì có 1 người tử vong vì SUDEP mỗi năm. Người ta cũng có thể tử vong vì co giật kéo dài (trạng thái động kinh).
SUDEP (đột tử bất ngờ trong bệnh động kinh) là gì?
SUDEP (viết tắt của “Sudden Unexpected Death in Epilepsy”) là cái tử vong đột ngột, bất ngờ của một người mắc
bệnh động kinh, người trước đó vẫn khỏe mạnh. Trong các trường hợp SUDEP, không tìm thấy nguyên nhân tử vong nào khác khi khám nghiệm tử thi. Mỗi năm, hơn 1 trong 1.000 người bị động kinh tử vong vì SUDEP. Đây là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở những người bị mắc bệnh động kinh không kiểm soát được.
Người bị bệnh động kinh thường được phát hiện đã tử vong trên giường và không có vẻ như bị co giật. Hơn một phần ba thời gian, có một cơn động kinh được chứng kiến hoặc các dấu hiệu của một cơn động kinh gần đây gần với thời điểm tử vong. Người bệnh thường được phát hiện trong tư thế nằm úp. Không ai chắc chắn về nguyên nhân tử vong trong SUDEP và nó có thể khác nhau giữa các trường hợp. Một số nhà nghiên cứu nghĩ rằng một cơn động kinh gây ra nhịp tim không đều. Một nghiên cứu khác đã chỉ ra rằng khó thở sau cơn co giật dẫn đến tử vong.
Nguyên nhân gây ra SUDEP là gì?
Cho đến nay, không ai biết nguyên nhân chính xác gây ra SUDEP (đột tử bất ngờ trong bệnh động kinh), nhưng nhiều khía cạnh liên quan vẫn đang được nghiên cứu xem xét. SUDEP xảy ra thường xuyên nhất vào ban đêm hoặc trong khi ngủ khi người ta không chứng kiến sự tử vong, để lại nhiều câu hỏi chưa được giải đáp. Có thể có bằng chứng cho thấy một người đã lên cơn động kinh trước khi tử vong, nhưng không phải lúc nào cũng vậy.
Nghiên cứu hiện tại về các nguyên nhân có thể gây ra SUDEP tập trung vào các vấn đề về hô hấp, nhịp tim và chức năng não xảy ra khi co giật.
Hô hấp: Một cơn co giật thường có thể khiến một người ngừng thở trong thời gian ngắn. Nếu những lần tạm dừng thở này kéo dài quá lâu, chúng có thể làm giảm lượng oxy đến tim và não. Thiếu oxy có thể đe dọa tính mạng nếu không được điều trị ngay lập tức. Ngoài ra, đôi khi đường thở của một người có thể bị tắc nghẽn trong một cơn co giật, dẫn đến ngạt thở.
Nhịp tim: Hiếm khi cơn co giật có thể gây ra nhịp tim nguy hiểm hoặc ngừng tim.
Chức năng não: Co giật có thể ức chế hoặc can thiệp vào chức năng của các khu vực quan trọng trong thân não. Những khu vực này chịu trách nhiệm về hơi thở và nhịp tim cũng như các chức năng quan trọng khác của cơ thể. Kết quả là, những thay đổi trong chức năng não có thể gây ra những thay đổi nguy hiểm về nhịp thở và nhịp tim.
Những vấn đề khác: SUDEP có thể do nhiều nguyên nhân hoặc do sự kết hợp của khó thở, nhịp tim bất thường và những thay đổi trong chức năng não. Hoặc, nó có thể là kết quả của các yếu tố mà các nhà nghiên cứu vẫn chưa khám phá ra.
Yếu tố nguy cơ lớn nhất đối với SUDEP là bị co giật do trương lực (grand mal). Những người bị co giật vào ban đêm cũng có thể có nguy cơ cao hơn. Quên uống thuốc hoặc không dùng thuốc động kinh theo quy định, vì nó có thể dẫn đến nhiều cơn co giật hơn, cũng có thể khiến người bệnh có nguy cơ mắc SUDEP cao hơn.
SUDEP có thể ngăn ngừa được không?
Cách tốt nhất để ngăn ngừa SUDEP (đột tử bất ngờ trong bệnh động kinh) là cách kiểm soát các cơn động kinh. Nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những người mắc tất cả các loại động kinh trải qua các cơn co giật đều có thể gặp rủi ro.
Đối với hầu hết những người sống chung với bệnh động kinh ngày nay, căn bệnh này có thể được kiểm soát bằng các liệu pháp có sẵn và thực hành kiểm soát cơn co giật tốt, chẳng hạn như tránh
các tác nhân gây ra cơn động kinh, điều trị động kinh theo y lệnh của bác sĩ và hỗ trợ bằng liệu pháp ăn kiêng, tập luyện.
Chăm sóc tốt cho người bệnh động kinh có thể ngăn ngừa SUDEP. Nguy cơ đột tử bất ngờ trong bệnh động kinh cao hơn ở những người bị co giật không kiểm soát được. Vì vậy, có càng ít cơn co giật càng tốt, hoặc lý tưởng là không có cơn co giật, là cách tốt nhất để giảm nguy cơ và ngăn ngừa SUDEP.
Hãy nhớ rằng có rất nhiều điều về SUDEP mà các nhà nghiên cứu còn chưa hiểu được hết. Những người bị động kinh vẫn có thể tử vong vì SUDEP, ngay cả khi được chăm sóc tốt nhất và kiểm soát cơn động kinh tốt nhất.
Có rất nhiều điều người bệnh có thể làm để kiểm soát cơn co giật tốt hơn, chẳng hạn như:
-
Uống thuốc điều trị động kinh đúng thời gian và đúng liều lượng;
-
Thường xuyên đi khám bệnh định kỳ;
-
Đảm bảo ngủ đủ giấc mỗi đêm;
-
Tránh uống quá nhiều rượu hoặc sử dụng các loại thuốc kích thích;
-
Biết những gì gây ra cơn động kinh của mình và điều chỉnh lối sống và môi trường nếu có thể;
-
Nếu thuốc chống động kinh không có tác dụng, hãy xem xét các liệu pháp khác như phẫu thuật động kinh hoặc liệu pháp ăn kiêng;
-
Chăm sóc tốt cho bản thân. Ăn uống điều độ và tập thể dục thường xuyên;
-
Xem xét mức độ căng thẳng của mình và cố gắng kiểm soát căng thẳng tốt hơn;
-
Theo dõi các cơn động kinh của bạn trong nhật ký động kinh. Ghi lại các yếu tố kích hoạt cơn động kinh, khi cơn co giật xảy ra, tác dụng phụ hoặc bất kỳ thay đổi thuốc nào cũng cần được ghi chép lại trong nhật ký;
-
Biết rủi ro của mình đối với trường hợp khẩn cấp co giật và SUDEP. Nói chuyện với bác sĩ để hiểu nguy cơ của người bệnh và lập kế hoạch để đối phó.
Đảm bảo rằng gia đình, bạn bè và đồng nghiệp biết phải làm gì để sơ cứu cơn động kinh. Vì SUDEP xảy ra thường xuyên nhất trong khi ngủ, nên nếu người bệnh thường xuyên lên cơn động kinh vào ban đêm có thể cần người ngủ chung phòng để sẵn sàng trợ giúp nếu cần.
Đáng buồn thay, nhiều người sống chung với bệnh động kinh chưa bao giờ nghe nói về SUDEP. Trong khi nghiên cứu cho thấy những người bị
động kinh nói rằng họ muốn biết thêm thông tin về SUDEP, nhiều chuyên gia y tế hiếm khi nói về nó. Chúng ta cần nâng cao nhận thức và giáo dục cho những người sống chung với bệnh động kinh, người chăm sóc về vấn đề này để có thể ngăn chặn SUDEP bằng cách kiểm soát tốt cơn động kinh và giữ an toàn cho người mắc bệnh. Khi nói về rủi ro và sự tử vong có thể đáng sợ, điều này khiến cho mọi người có thể rất lo lắng, khó chịu hoặc xuống tinh thần. Đây là những cảm giác bình thường và người bệnh nên nói chuyện với ai đó về cảm giác của mình. Trò chuyện có thể khiến người bệnh bớt sợ hãi hoặc lo lắng hơn và giúp họ hiểu mọi thứ hơn, đặc biệt là nên nói chuyện với bác sĩ điều trị. Nguy cơ mắc SUDEP ở mỗi người bệnh là khác nhau. Không phải ai bị động kinh cũng có nguy cơ mắc bệnh; điều quan trọng là người bệnh cần phải thảo luận về rủi ro của mình với bác sĩ điều trị.
BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)