Bệnh nhân động kinh nên chọn môn thể thao nào?

Kỳ trước nhà thuốc Thọ Xuân Đường đã có bài viết trình bày cho quý độc giả về những lợi ích tích cực của vận động thể lực đối với bệnh nhân động kinh. Bên cạnh lợi ích cho tổng trạng sức khỏe như duy trì sự dẻo dai, sức bền, giảm thiểu căng thẳng, hạn chế các bệnh lý chuyển hóa như mỡ máu, tiểu đường…thì tập luyện đều đặn còn cho thấy những lợi ích trong việc điều trị động kinh.

Về cơ bản nếu bệnh được kiểm soát tốt, cơn co giật rất thưa, có tính chu kỳ, hoặc các triệu chứng đã rất nhẹ thì việc sinh hoạt, làm việc hay tập thể dục của bệnh nhân động kinh không khác nhiều so với mọi người. Có rất nhiều người sau khi bị động kinh vẫn hoạt động trong các ngành nghề trí thức, văn phòng bình thường; chỉ những công việc quá vất vả nặng nhọc mới cần tránh. Thể thao cũng là một phần quan trọng trong cuộc sống của người bệnh. Đa phần các môn thể thao được khuyến khích bệnh nhân động kinh tham gia đều là những môn có tần suất và biên độ hoạt động vừa phải, và có tính chất tập thể. Từ việc tham gia các môn này giúp người bệnh đặc biệt là trẻ em bị bệnh phát triển toàn diện hơn về thể chất và khía cạnh tương tác xã hội. Mặc dù chưa có những nghiên cứu và khuyến cáo chính thức về các hoạt động mà bệnh nhân động kinh được tham gia, nhưng dựa trên tính chất từng môn có thể tổng hợp một số những môn thể thao hay hoạt động thể lực nên và không nên chơi cho họ (sẽ đề cập cụ thể ở phần tiếp theo). 

Về lưu ý chung thì vẫn nên tập vào buổi sáng hoặc chiều tối, không nên tập tối muộn, nên cách giờ đi ngủ tối thiểu 2 tiếng; không tập vượt giới hạn của bản thân quá nặng; cung cấp đủ nước, điện giải khi tập có ra mồ hôi nhất là mùa nắng nóng; mang đồ bảo vệ đầu, tay chân khi tập các môn có sự va chạm hay ngã, hoặc cũng để đề phòng lên cơn giữa lúc tập.

Nói chung, song song việc điều trị dùng thuốc tích cực theo hướng dẫn, duy trì lối sống lành mạnh trong đó có hoạt động thể chất đều đặc rất tốt cho bệnh động kinh, giảm nguy cơ xuất hiện co giật. Nhưng với những người bệnh này thì phải quan tâm nhiều hơn đến các yếu tố bảo hộ, bảo đảm an toàn khi tập và ngay cả khi không may cơn co giật diễn ra trong quá trình hoạt động.

Nếu để bị chi phối quá nặng nề bởi tâm lý lo lắng, sợ hãi hay cô lập do bệnh tật thì nhìn vào hoạt động nào bệnh nhân và người nhà bệnh nhân động kinh cũng đều chỉ thấy những nguy cơ, và dẫn đến việc từ chối tham gia mọi hoạt động. Nhưng để nhìn nhận khách quan, khoa học thì có thể kể ra khá nhiều những môn thể thao mà người bệnh vẫn tham gia rất tốt.

Các môn thể thao trí óc như: Cờ vua, cờ tướng là những môn được đưa vào thi đấu chính thức trong các đại hội thể thao vì giúp ích cho sự phát triển trí não rất nhiều. Người bệnh hay trẻ em động kinh đều có thể tìm hiểu và học chơi những môn này một cách dễ dàng. Với trẻ có kèm theo tăng động giảm chú ý nếu được rèn luyện chơi các môn ấy còn có hiệu quả trong việc giáo dục, định hướng trẻ.

Đi bộ, chạy bộ: Đi bộ là hoạt động thể thao đơn giản nhất mà gần như ai cũng có thể áp dụng được. Đi bộ giúp toàn thân vận động nhưng ở mức độ nhẹ nhàng vừa phải, vẫn giúp giải phóng năng lượng, tinh thần thoải mái, giải tỏa căng thẳng. Ai thích thử thách mức độ khó hơn có thể chạy bộ. Tính ra bộ môn này giúp thư thái cả thể lực và trí lực cho người bệnh động kinh. Vẫn nên có sự đồng hành của ít nhất một người nữa với bệnh nhân khi tập.

Đạp xe: Cũng tương tự đi bộ, đạp xe cũng là hoạt động gần gũi với mọi người, dễ thực hiện. Việc tập xe và ngã xe là điều tất yếu, cha mẹ lo ngại trẻ gặp chấn thương, hoặc người lớn cũng có thể tự trang bị mũ bảo hiểm, chống sốc khuỷu tay, đầu gối…

Đá cầu: Đá cầu là môn thể thao tập thể khá dễ chơi, giúp người tham gia tiếp xúc được với nhiều người hơn, cởi mở hơn, và đặc biệt ít gây chấn thương, rất phù hợp với người bị động kinh.

Cầu lông: Không đòi hỏi kỹ thuật quá nhiều, dễ tận dụng các không gian ngay trong sân, vườn nhà để đánh cầu.  

Múa võ: Các môn võ không chỉ để trang bị cho người tập khả năng tự vệ, chiến đấu khi cần thiết, mà còn là một phương thức rèn luyện sức khỏe rất tốt. Bệnh nhân động kinh vẫn có thể học và thực hành võ thuật dưới hình thức múa võ (không chiến đấu trực tiếp).

Yoga: Về mặt thể chất yoga giúp cơ thể người tập linh hoạt, dẻo dai, bền sức; về mặt tinh thần yoga cho thấy tác dụng tích cực như ổn định tâm trạng, tinh thần thư thái, kiểm soát thần kinh nhờ đó mà cũng giúp giảm tần suất cơn co giật.

Các môn thể thao đối kháng, hoặc vận động tần suất cao, thời gian lâu nếu bệnh nhân động kinh muốn tham gia phải thật thận trọng. Đầu tiên nên chọn tập thể hòa đồng, chia sẻ về bệnh lý của mình để mọi người kiểm soát tránh dùng quá nhiều lực dễ gây tổn thương cho người khác nhất là người bệnh. Tiếp theo phải chuẩn bị những đồ bảo vệ thân thể phù hợp từng  môn. Thứ nữa cần lắng nghe cơ thể, chỉ tập đến dưới giới hạn của bản thân thì nên bố trí nghỉ ngơi hợp lý.

Các môn có thể có thể kể đến như: Bóng bàn, bóng chuyền, bóng đá, bóng rổ…

Các môn thể thao mạo hiểm giúp kích thích sự phát triển cả trí tuệ và thể lực, giúp bản thân khám phá và vượt qua các giới hạn của bản thân. Thế nhưng để có những trải nghiệm những hoạt động này thường hệ thần kinh sẽ phải trải qua những cung bậc cảm xúc, cảm giác kích thích rất mạnh như sợ hãi, lo lắng. Vì thế với người bình thường không có bệnh lý liên quan hệ thần kinh đã không phải ai cũng có thể tham gia, nên người bệnh động kinh càng cần tránh những trò chơi, môn thể thao này. Ví dụ: Tàu lượn, đu quay siêu tốc; leo núi; khám phá hang động, nhà ma; cầu trượt quá dài và kín; nhảy dù…

Các môn thể thao dưới nước: Với mọi người bơi lội là môn thể thao rất tốt cho sức khỏe, nhưng với bệnh nhân động kinh đây lại là môi trường tiềm tàng nhiều nguy hiểm nên cũng cần tránh. Nếu người bệnh động kinh muốn học bơi nên có sự theo kèm 1-1 và mang áo phao, phao bơi để hạn chế tối đa tai nạn đuối nước. Ngoài ra những môn như múa nghệ thuật dưới nước, lặn, lướt ván, bóng chuyền dưới nước… đều tương tự.

Các môn võ đối kháng, đấm bốc: Võ đối kháng chú trọng việc ra đòn vào đối phương và ghi điểm cao với những pha đánh chính xác knock-out. Đa số sẽ có các tác động đấm, đá… và sẽ thật nguy hiểm nếu bị đánh vào vùng đầu mặt dẫn đến khởi phát cơn co giật. Khác với các môn múa võ nói trên, bệnh nhân động kinh lại tuyệt đối không nên tham gia vào các môn đánh võ có sự ra đòn qua lại giữa các bên vì những nguy cơ quá nguy hiểm so với lợi ích thu được.

Trên đây là một số chia sẻ về khía cạnh thể thao đối với bệnh nhân động kinh. Mặc dù là một phần nhỏ nhưng lại khá quan trọng và gần gũi nên mong rằng bài viết có thể giúp ích cho quý bệnh nhân và người nhà tham khảo. 

BS. Tú Uyên (Thọ Xuân Đường)