Mãn kinh là một giai đoạn chuyển tiếp tự nhiên trong cuộc đời của người phụ nữ, đánh dấu sự kết thúc của chu kỳ kinh nguyệt và khả năng sinh sản. Tuy nhiên, đối với những phụ nữ đang sống chung với bệnh động kinh, giai đoạn mãn kinh không chỉ đơn giản là thay đổi nội tiết tố mà còn có thể ảnh hưởng đến tần suất và mức độ các cơn co giật. Những thông tin dưới đây sẽ giúp chúng ta hiểu rõ mối liên hệ giữa mãn kinh và động kinh, đồng thời cung cấp thông tin quan trọng về việc sử dụng liệu pháp hormone thay thế (HRT) một cách an toàn.
Mãn kinh là gì?
Mãn kinh xảy ra khi buồng trứng ngừng sản xuất hormone estrogen và progesterone, khiến kinh nguyệt dừng lại hoàn toàn. Thời kỳ này thường bắt đầu ở phụ nữ trong độ tuổi từ 45 đến 55, và được xác định khi không có kinh nguyệt trong 12 tháng liên tiếp.
Các triệu chứng thường gặp của mãn kinh bao gồm:
-
Bốc hỏa.
-
Mất ngủ.
-
Thay đổi tâm trạng.
-
Giảm ham muốn tình dục.
-
Khô âm đạo.
-
Rối loạn trí nhớ nhẹ.
Mãn kinh và ảnh hưởng đến động kinh
Sự thay đổi nội tiết tố trong giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh có thể ảnh hưởng sâu sắc đến hoạt động điện sinh lý của não bộ (một yếu tố cốt lõi trong bệnh sinh của động kinh). Đặc biệt, estrogen và progesterone (hai hormone giới tính nữ chủ đạo) có vai trò điều hòa mức độ kích thích của tế bào thần kinh. Khi bước vào thời kỳ mãn kinh, mức estrogen trong cơ thể suy giảm đáng kể, kéo theo sự thay đổi trong khả năng dẫn truyền thần kinh và ngưỡng kích thích thần kinh trung ương.
Trong số các hormone, estrogen (đặc biệt là estradiol) được biết đến với khả năng làm tăng tính hưng phấn thần kinh và giảm ngưỡng co giật ở một số người, tức là làm não dễ bị kích thích hơn, từ đó dễ khởi phát cơn động kinh. Ngược lại, progesterone và một số chất chuyển hóa của nó như allopregnanolone lại có tác dụng ức chế thần kinh, giúp làm dịu hoạt động của não và bảo vệ chống lại cơn co giật.
Do đó, khi sự sụt giảm estrogen không đi kèm sự tăng cân bằng của progesterone, hoặc khi cả hai hormone đều giảm một cách thiếu đối xứng trong giai đoạn mãn kinh, sự mất cân bằng nội tiết tố này có thể dẫn đến rối loạn kiểm soát cơn động kinh. Thực tế lâm sàng cho thấy, một số
phụ nữ mắc động kinh ghi nhận tần suất cơn co giật tăng cao, hoặc thay đổi tính chất cơn (nặng hơn, kéo dài hơn) trong giai đoạn này. Tình trạng này thường diễn tiến phức tạp hơn nếu người bệnh có sẵn bệnh lý nội tiết, tâm lý không ổn định hoặc đang sử dụng thuốc nội tiết thay thế không phù hợp.
Việc hiểu rõ vai trò sinh học của estrogen và progesterone trong động kinh là nền tảng quan trọng để bác sĩ lựa chọn phác đồ điều trị hợp lý, đặc biệt khi xem xét chỉ định hoặc điều chỉnh liệu pháp hormone thay thế (HRT) cho phụ nữ trong độ tuổi mãn kinh có tiền sử động kinh.
Liệu pháp hormone thay thế (HRT) và động kinh
HRT là phương pháp điều trị phổ biến nhằm giảm nhẹ các triệu chứng khó chịu do mãn kinh gây ra. Có hai dạng chính:
-
HRT chỉ chứa estrogen.
-
HRT kết hợp estrogen và progestogen.
Mặc dù estrogen có thể có đặc tính gây co giật đối với một số phụ nữ, nhưng liều lượng estrogen trong HRT thường được điều chỉnh phù hợp, gần với mức hormone nội sinh trước mãn kinh và không đủ mạnh để gây co giật ở phần lớn trường hợp.
Tuy nhiên, nếu chúng ta đang sử dụng HRT và nhận thấy các
cơn động kinh trở nên thường xuyên hoặc nghiêm trọng hơn, chúng ta nên:
-
Theo dõi và ghi chép lại tần suất cơn co giật.
-
Tham khảo ý kiến bác sĩ thần kinh.
-
Cân nhắc chuyển sang phác đồ HRT khác có hàm lượng estrogen thấp hơn hoặc bổ sung progestogen.
Vai trò của theo dõi và tư vấn y khoa
Việc theo dõi sức khỏe định kỳ với bác sĩ đa khoa hoặc bác sĩ chuyên khoa thần kinh là vô cùng cần thiết trong giai đoạn mãn kinh, đặc biệt nếu chúng ta đang sống chung với bệnh động kinh.
Qua các buổi tư vấn, chúng ta có thể:
-
Cập nhật phác đồ điều trị phù hợp.
-
Được hướng dẫn lựa chọn HRT an toàn.
-
Thảo luận về các triệu chứng mới xuất hiện.
-
Được kiểm tra các nguy cơ khác liên quan đến sức khỏe thần kinh và tim mạch.
Phương pháp tự nhiên hỗ trợ giảm triệu chứng mãn kinh
Bên cạnh liệu pháp hormone thay thế (HRT), nhiều phụ nữ lựa chọn các phương pháp tự nhiên để làm dịu các triệu chứng khó chịu của thời kỳ tiền mãn kinh và mãn kinh. Một số biện pháp hữu ích bao gồm:
-
Dinh dưỡng cân bằng: Ăn nhiều rau xanh, đậu nành (giàu isoflavone – phytoestrogen tự nhiên), các loại hạt và cá béo giúp ổn định nội tiết và giảm bốc hỏa.
-
Tập thể dục đều đặn: Đi bộ, yoga, dưỡng sinh giúp cải thiện tâm trạng, giấc ngủ và hỗ trợ hệ tim mạch.
-
Thiền và thở sâu: Giảm căng thẳng, cải thiện giấc ngủ và kiểm soát lo âu.
-
Thảo dược: Một số loại như cây thiên ma, cây nữ lang, ích mẫu, sâm tố nữ… được sử dụng để hỗ trợ cân bằng nội tiết.
-
Châm cứu và xoa bóp bấm huyệt: Có thể cải thiện tuần hoàn máu, điều hòa khí huyết và giảm triệu chứng như bốc hỏa, mất ngủ.
Tuy là biện pháp tự nhiên, nhưng phụ nữ mãn kinh mắc bệnh động kinh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thảo dược nếu đang có bệnh nền hoặc đang điều trị bằng thuốc.
Kết luận
Mãn kinh là một giai đoạn quan trọng trong cuộc sống người phụ nữ, và với những người mắc bệnh động kinh, đây có thể là thời điểm cần quan tâm đặc biệt đến việc kiểm soát bệnh. Với sự đồng hành của đội ngũ y tế, lựa chọn HRT đúng cách và duy trì kiểm soát tốt tình trạng co giật là hoàn toàn khả thi. Đừng ngần ngại trao đổi với bác sĩ khi có bất kỳ thay đổi nào trong sức khỏe, chủ động chính là chìa khóa để sống khỏe mạnh và an toàn qua từng giai đoạn cuộc đời.
BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)