Rối loạn tăng động giảm chú ý ở trẻ động kinh

Phát hiện sớm các dấu hiệu rối loạn tăng động giảm chú ý ở trẻ

• Trước sinh: yếu tố di truyền; người mẹ khi mang thai sử dụng rượu bia, thuốc lá, cocain; những rối loạn trầm cảm của người mẹ.
• Sau sinh: cân nặng sau sinh < 1500g; chấn thương va đập vùng đầu; thiết sắt; tình trạng ngưng thở khi ngủ; các rối loạn về sinh lý, sinh hóa.. Số lượng trẻ có tổn thương thực thể hệ thần kinh chỉ dưới 5%. Và các yếu tố tác động không tích cực từ phía gia đình, môi trường sống trong quá trình nuôi lớn.

Nhóm triệu chứng giảm chú ý

• Thường dễ phân tâm khi đang trong một hoạt động nào đó (chơi nấu ăn, bán hàng; tô vẽ;…)
• Rất khó để chú ý được các chi tiết của sự vật, sự việc;
• Giao tiếp bằng mắt và sức lắng nghe kém khi có người muốn nói chuyện trực tiếp;
• Khi đi học có sự khó khăn trong việc duy trì trạng thái ngồi nghe giảng, hay khi phổ biến luật trong các hoạt động thể chất;
• Không thích nghe theo hướng dẫn, khó tập trung để hoàn thành được bài tập;
• Khó có thể hòa nhập với các hoạt động có tính tổ chức; 
• Không có khả năng tự kiểm soát đồ dùng cá nhân cả ở nhà lẫn ở trường;
• Có xu hướng lảng tránh, không thích tham gia các nhiệm vụ học tập, trò chơi nào cần duy trì sự cố gắng, nỗ lực và tập trung trong một khoảng thời gian;
• Hay quên các hoạt động đã diễn ra hàng ngày.

Nhóm triệu chứng tăng động và tính cách bốc đồng

• Cảm thấy cơ thể, tay chân luôn bồn chồn, khó chịu khi để yên, phải giữ trong trạng thái có hoạt động, di chuyển mới dễ chịu;
• Hay thao thức, nói nhiều, đôi khi nói không hợp cảnh và để ý đến người xung quanh mà gây cho họ mệt mỏi, cảm thấy phiền toái;
• Thường hành động vội vàng, hấp tấp, không quan tâm quy tắc địa điểm mình đang ở, có thể dẫn đến hệ quả tiêu cực, ví dụ trốn học; chạy qua đường không quan sát xe cộ; nghịch ngợm vật dụng, leo trèo nơi công cộng khi không được cho phép…
• Gặp khó khăn trong các hoạt động phải giữ yên lặng;
• Thường nghe không hết câu, trả lời không hết ý, cả khi có sự nhắc nhở cũng không kiểm soát được;
• Khó có thể chờ đợi hay xếp hàng đợi đến lượt;
• Thường xuyên chen ngang cả lời nói và hành động của người khác làm gián đoạn không đáng có.

• Các triệu chứng ấy tồn tại liên tục, mức độ thường xuyên ≥ 6 tháng;
• Được để ý thấy xuất hiện sớm một vài biểu hiện nêu trên (trước 12 tuổi);
• Trẻ có các triệu chứng ấy ở ít nhất hai địa điểm khác nhau, ví dụ: nhà riêng và trường học hay nơi công cộng khác như quán cà phê, nhà sách, khu vui chơi…
• Tạo cho trẻ trở ngại lớn khi thực hiện các hoạt động cả ở nhà cũng như trường học. Trở ngại ấy thể hiện rõ nhất là khả năng tiếp thu, lập luận, phân tích, tổng hợp, phát triển tư duy của trẻ không đạt yêu cầu tối thiểu của trưởng học, xã hội.

Mối liên quan giữa tăng động giảm chú ý với bệnh động kinh

Nghiên cứu dịch tễ

Nguyên nhân

• Do ảnh hưởng của các triệu chứng co giật, vắng ý thức thường xuyên của bệnh động kinh;
• Tác dụng phụ của một số thuốc;
• Khó chấp nhận và thích nghi với bệnh tật trên cả bệnh nhân và gia đình;
• Cả động kinh và ADHD đều bị ảnh hưởng bởi các rối loạn chức năng hệ thần kinh (sóng điện não, hoặc các vùng chi phối cảm xúc có tổn thương).

Tương tác điều trị

Methylphenidate (thuộc nhóm thuốc hướng thần)

• Được coi là một phần quan trọng trong kế hoạch điều trị ADHD toàn diện, và phải dùng kết hợp trong phác đồ theo hướng dẫn, chỉ sử dụng đơn độc sẽ khó đạt được hiệu quả mong muốn. Dựa theo DSM-4 Methylphenidate cho thấy hiệu quả trong phác đồ ấy rất cao.
• Không được dùng cho trẻ dưới 6 tuổi do những tác dụng phụ có thể nghiêm trọng và chưa được chọn nghiên cứu với trẻ nhỏ hơn 6 tuổi.
• Tương tác chuyển hóa với một số thuốc động kinh như: Phenobarbital, primidone, phenytoin.
• Trong các tác dụng phụ liên quan có thể tăng ngưỡng, tần suất co giật nên khá hạn chế kết hợp trên bệnh nhân đang điều trị động kinh.

Atomoxetine (thuốc nhóm không hướng thần)

• Atomoxetine có hiệu quả rõ rệt với chứng ADHD: nhờ vào hoạt động được nghiên cứu là khôi phục, lặp lại sự cân bằng các chất dẫn truyền thần kinh tự nhiên ở trong não bằng cách ức chế sự tái hấp thu chọn lọc trên hệ norepinephrine, giúp tăng khả năng tập trung, chú ý cho bệnh nhân, giảm/ ngừng cảm giác bồn chồn, bứt rứt.
• Khả quan hơn Methylphenidate khi không ảnh hưởng đến triệu chứng động kinh và khả năng dung nạp cũng tốt hơn. Nên có thể lựa chọn sử dụng cho trẻ bị động kinh có hội chứng ADHD.
• Các tác dụng không mong muốn được thống kê nhiều nhất là đau đầu, buồn nôn, giảm khẩu vị, chán ăn, sút cân.

Phương pháp điều trị phối hợp tích cực

• Dùng thuốc: y học hiện đại sử dụng các thuốc hướng thần, không hướng thần, an thần chống trầm cảm (sử dụng khi hành vi chống đối quá mức, hung hăng) đồng thời sử dụng các thuốc chống động kinh (chú ý lựa chọn nhóm thuốc ít hoặc không tương tác giữa việc điều trị hai tình trạng này). Y học cổ truyền sử dụng các bài thuốc cổ phương gia giảm giúp thanh tâm, trấn kinh, an thần, minh thần.
• Can thiệp giáo dục đặc biệt (hỗ trợ nhận thức, điều khiển hành vi): những nguyên tắc chính cho cả phụ huynh và thầy cô với các bé đặc biệt này là cần có đủ sự nhẫn nại, bao dung, yêu trẻ, có hiểu biết sâu về bệnh mới có thể giúp các bé vượt qua được bệnh tật, hòa nhập được với xã hội, phát triển tương lai riêng mình.