Tập thể dục và tác động lên bệnh động kinh

Những người tập thể dục thường xuyên sống lâu hơn, ít mắc bệnh tim và ung thư hơn, đồng thời ít bị trầm cảm hơn những người có lối sống ít vận động. Tập thể dục tốt cho hầu hết mọi người. Bất kỳ hoạt động thể chất nào khiến tim đập nhanh hơn đều khiến chúng ta khỏe mạnh hơn. Điều này càng được lặp lại thường xuyên thì chúng ta càng khỏe mạnh và cơ thể càng khỏe mạnh thì càng được trang bị tốt hơn để chống lại hầu hết mọi bệnh tật có thể gặp phải. Điều này không có nghĩa là những người khỏe mạnh sẽ không bị bệnh. Tất nhiên là có, nhưng nhìn chung, họ ít có khả năng phát triển một số vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn và ngay cả khi phát triển chúng, họ vẫn có xu hướng sống sót lâu hơn. Cơ thể con người hoạt động tốt nhất khi lượng chất béo có tỷ lệ chính xác với mô nạc (mô cơ không có mỡ), tim, phổi khỏe mạnh và có thể cung cấp, phân phối lượng oxy cần thiết đi khắp cơ thể. Mặc dù bộ não chỉ chiếm khoảng 2% khối lượng cơ thể nhưng nó sử dụng khoảng 20% ​​lượng oxy tiêu thụ mỗi ngày. Nó cần nhiên liệu phù hợp để hoạt động hiệu quả. Điều này bị ảnh hưởng ở một mức độ nào đó bởi chế độ ăn uống, nhưng hệ thống phân phối cũng phải hiệu quả. Nếu coi chức năng não tách biệt với các cơ quan quan trọng khác khi nói đến thể lực là một sai lầm. Béo phì không chỉ liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ ở tuổi già mà còn liên quan đến tình trạng suy giảm nhận thức gia tăng ở tuổi trung niên. Sức khỏe và chức năng của não có liên quan chặt chẽ với tình trạng thể chất. Theo đó, tập thể dục và thể lực có thể ảnh hưởng đến ngưỡng co giật.

Trong nhiều năm, các nhà khoa học cho rằng tập thể dục thực sự có thể gây ra cơn động kinh ở những người đã có tiền sử động kinh. Mặc dù thể chất có được nhờ tập thể dục chắc chắn là một điều tốt, nhưng bản thân tập thể dục cũng là một dạng căng thẳng và căng thẳng là tác nhân đáng kể gây ra nhiều người mắc bệnh động kinh. 

Để thử nghiệm ý tưởng này, các nhà khoa học Brazil đã nghiên cứu hai nhóm chuột, cả hai đều có đột biến gen khiến chúng sẽ bị co giật. Họ đưa một nhóm tập thể dục hàng ngày trên máy chạy bộ dành cho chuột, và để nhóm còn lại đi lang thang quanh chuồng của chúng. Các nhà nghiên cứu hoàn toàn mong đợi những con chuột đang tập thể dục sẽ bị co giật nhiều hơn nhưng kết quả lại ngược lại. Những con chuột không tập thể dục bị co giật nhiều hơn đáng kể so với những con chuột tập trên máy chạy bộ hàng ngày. Mặc dù cơ thể có thể bị căng thẳng khi tập thể dục, nhưng các nghiên cứu ở người cho thấy loại căng thẳng này lại có tác dụng có lợi đối với chức năng não bộ. Trong khi tập thể dục, não nhận được tín hiệu từ khắp nơi trên cơ thể. Điều này có thể ức chế cơn động kinh. Endorphin được giải phóng trong quá trình tập luyện cũng có thể hoạt động như thuốc chống co giật tự nhiên.

Một nghiên cứu trên những người mắc bệnh động kinh cho thấy các sóng não bất thường được ghi trên điện não đồ (EEG) của họ biến mất khi đi bộ với túi nặng trên lưng hoặc thực hiện các bài tập uốn cong đầu gối. Một nghiên cứu khác cho thấy tác dụng tương tự khi theo dõi điện não đồ của những người sử dụng xe đạp tập thể dục. Tăng thông khí (thở nhanh) là một trong những kỹ thuật được sử dụng để tạo ra các sóng não bất thường trên điện não đồ trong quá trình kiểm tra định kỳ. Tuy nhiên, có vẻ như việc tăng thông khí trong khi tập luyện thực sự giúp cải thiện điện não đồ cho hầu hết những người bị động kinh. Điều này có lẽ là do nhịp thở nhanh do tập thể dục mang lại là một phần trong nỗ lực bù đắp tự nhiên của cơ thể nhằm thiết lập lại sự cân bằng, trong khi việc thở nhanh trong bối cảnh này thực sự tạo ra sự mất cân bằng.

Hầu hết các môn thể thao đều yêu cầu người chơi phải tỉnh táo và chú ý. Một số nhà khoa học đã lập luận rằng sự tỉnh táo tăng lên liên quan đến loại bài tập này là một phần quan trọng của cơ chế thúc đẩy ít cơn động kinh hơn ở những người bị động kinh. Tuy nhiên, yếu tố cạnh tranh của một số môn thể thao cũng có thể gắn liền với áp lực chiến thắng rất lớn. 

Một số vận động viên chuyên nghiệp mắc bệnh động kinh cũng báo cáo rằng cơn động kinh của họ có xu hướng xảy ra trước, trong hoặc sau một trận đấu cạnh tranh, trong khi chúng dường như không bao giờ xảy ra trong các buổi tập luyện, thường đòi hỏi thể chất nhiều hơn so với các trận đấu. Mặc dù có những trường hợp rõ ràng những người bị động kinh do tập thể dục hoàn toàn do hoạt động thể chất gây ra, nhưng đây là một dạng động kinh rất hiếm gặp.

Đột tử bất ngờ trong bệnh động kinh (SUDEP) là một hiện tượng hiếm gặp nhưng tàn khốc. Chúng ta vẫn còn nhiều điều cần tìm hiểu về cơ chế dẫn đến đột tử, nhưng một số nhà khoa học đã lập luận rằng tập thể dục thường xuyên có thể bảo vệ con người khỏi SUDEP. Những lập luận này hiện chỉ mang tính lý thuyết và mặc dù chúng có ý nghĩa nhưng không có bằng chứng lâm sàng rõ ràng nào chứng minh. Tuy nhiên, có bằng chứng rõ ràng rằng tập thể dục có tác động tích cực rõ rệt đến sức khỏe của xương, đặc biệt là mật độ khoáng xương (BMD). Vì việc sử dụng lâu dài nhiều loại thuốc chống động kinh có liên quan đến việc mất BMD theo thời gian nên tập thể dục là một cách tuyệt vời để bảo vệ và duy trì sức khỏe của xương trong bệnh động kinh, cùng với chế độ ăn uống lành mạnh và bổ sung vitamin D.

Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu xem xét tác động của việc tập thể dục ở động vật bị động kinh và sóng điện não đồ ở người, nhưng đáng thất vọng là có rất ít thử nghiệm về việc tập thể dục như một phương pháp điều trị bổ sung cho cơn động kinh ở người. Một nghiên cứu đã xem xét tính hiệu quả của các buổi tập 60 phút, hai lần một tuần, bao gồm khiêu vũ aerobic với rèn luyện sức mạnh và giãn cơ, trong suốt 15 tuần. Tần suất các cơn động kinh được những người tham gia ghi lại trong ba tháng trước khi họ bắt đầu tập thể dục, sau đó là trong thời gian tập luyện và trong ba tháng sau khi họ ngừng tập luyện. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng số cơn động kinh mà những người tham gia báo cáo đã giảm đáng kể trong những tuần họ tập thể dục so với những tuần trước và sau đó. Điều thú vị là các cơn co giật lại quay trở lại khi chương trình tập luyện kết thúc. Các nhà nghiên cứu cảm thấy rằng 15 tuần là khoảng thời gian quá ngắn để thiết lập sự thay đổi lối sống triệt để bao gồm việc kết hợp tập thể dục thường xuyên vào thói quen hàng ngày.

Các nghiên cứu khác không tìm thấy tác dụng đáng kể của việc tập thể dục đối với tần suất động kinh nhưng đã ghi nhận những tác động có lợi đối với các thước đo về sức khỏe tâm lý và xã hội. Có khả năng là việc thiếu bất kỳ tác dụng đáng kể nào đối với việc kiểm soát cơn động kinh trong một số nghiên cứu này là do số lượng người tham gia còn ít và thời gian tập luyện tương đối ngắn. Việc tập thể dục cần phải được duy trì trong nhiều tháng để có được những cải thiện thực sự về thể chất. 

Trừ khi không may mắn bệnh nhân bị co giật do tập thể dục, nếu không vẫn có thể sẽ thu được lợi ích từ việc tập thể dục nếu bị động kinh. Mặc dù khó có thể thoát khỏi cơn động kinh hoàn toàn nếu thực hiện một chương trình tập thể dục vừa phải, nhưng theo thời gian, nó có thể làm giảm đáng kể số lượng cơn động kinh. Những cải thiện về tâm trạng và chất lượng cuộc sống nói chung cũng rất có thể xảy ra. Sức khỏe xương cũng sẽ tăng lên và có thể bảo vệ bản thân người bệnh khỏi SUDEP. Tập thể dục cũng là cách tuyệt vời để đối phó với căng thẳng, từ đó có thể làm giảm tần suất co giật hơn nữa.

Sự lựa chọn bài tập của sẽ bị hạn chế ở một mức độ nào đó bởi chứng động kinh. Tốt nhất nên tránh bất kỳ môn thể thao nào mà cơn động kinh sẽ dẫn đến thương tích nghiêm trọng hoặc tử vong vì những lý do rõ ràng. Các ví dụ bao gồm lặn biển, thể thao mô tô và nhiều môn thể thao mạo hiểm hiện đại như leo núi tự do, parkour, trượt ván trên tuyết…

Động kinh có thể xảy ra khi sử dụng nhiều loại thiết bị tập thể dục khác nhau (chẳng hạn như máy chạy bộ) đôi khi cũng có thể dẫn đến chấn thương nghiêm trọng, ví dụ, các bộ phận cơ thể bị mắc kẹt trong máy móc. Lời khuyên tốt nhất khi chọn một hoạt động là hãy tưởng tượng chính xác điều gì sẽ xảy ra nếu thường xuyên bị một trong những cơn co giật ở giữa bài tập. 

Trượt ván một mình và lặn biển sâu là những môn thể thao đòi hỏi sự cảnh giác cao độ liên tục, không chỉ để thành công mà còn để sinh tồn. Rủi ro liên quan đến các hoạt động tiềm ẩn nguy hiểm khác như thể thao dưới nước và bơi lội có thể được quản lý ở một mức độ nào đó bằng cách đảm bảo sự cảnh giác đầy đủ của nhân viên cứu hộ và bạn bè đi cùng.

Quyền anh cạnh tranh, với những rủi ro không thể thiếu về chấn thương đầu, không được khuyến khích đối với bất kỳ ai quan tâm đến việc bảo tồn chức năng não, bất kể họ có bị động kinh hay không. Hiệp hội Y khoa Anh (BMA) tiếp tục vận động cấm hoàn toàn môn thể thao này ở Anh. Sự phản đối của họ đối với quyền anh dựa trên thực tế là nó dẫn đến tổn thương não mãn tính được duy trì tích lũy theo thời gian. Thông thường, các võ sĩ không nhận thức được tổn thương trong một số năm, nhưng về sau, ảnh hưởng của tổn thương não có thể trở nên rất rõ ràng cùng với quá trình lão hóa nhanh và nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ sớm gia tăng.

Mặc dù các môn thể thao cạnh tranh có thể làm tăng các khía cạnh tâm lý không có ích của căng thẳng nếu mong muốn chiến thắng trở thành điều tối quan trọng, nhưng những hoạt động này có lợi thế là mở rộng mạng lưới xã hội. Cảm giác là một phần của một nhóm có thể mang lại nhiều tác động có lợi cho tâm trạng và sức khỏe tâm lý nói chung. Do đó, những người mắc bệnh động kinh không nên tránh các môn thể thao mang tính cạnh tranh, nhưng nên lưu ý rằng việc chú trọng quá nhiều vào kết quả của một trận đấu có thể làm giảm ngưỡng co giật của họ. Bằng cách tăng dần mức độ thử thách của mỗi cuộc thi, những người mắc bệnh động kinh có thể rèn luyện để đối phó với căng thẳng khi thi đấu giống như cách họ rèn luyện thể chất để đáp ứng nhu cầu của môn thể thao này.

May mắn thay, hầu hết các hình thức tập thể dục không gây ra bất kỳ mối lo ngại đặc biệt nào cho những người mắc bệnh động kinh. Chạy bộ, chơi các môn thể thao dùng vợt, tập thể dục nhóm và các lớp khiêu vũ đều là những hoạt động có nguy cơ tương đối thấp. Nếu không đủ sức khỏe và ngại tập thể dục trong môi trường nhóm, có rất nhiều gói tập thể dục và khiêu vũ dành cho máy chơi trò chơi điện tử. Các chương trình này có thể tập thể dục tại nhà riêng, theo tốc độ của riêng mỗi người và nhiều chương trình lập biểu đồ tiến trình trong suốt quá trình. Chúng có thể là lời giới thiệu hữu ích về tập thể dục cho những người cần xây dựng sự tự tin khi tìm ra mối quan hệ giữa tập thể dục và cơn động kinh của họ.

Nếu đang nghĩ đến việc áp dụng một chế độ tập thể dục như một phương pháp bổ sung để kiểm soát cơn động kinh của mình, điều quan trọng cần nhớ là kết quả sẽ không ngay lập tức. Số lượng bài tập cần thực hiện để cải thiện thể lực sẽ phụ thuộc rất nhiều vào điểm xuất phát. Nếu sắp xếp được nên tập thể dục vừa phải 30 phút mỗi ngày, chẳng hạn như đi bộ nhanh, sẽ là điểm khởi đầu tốt. 

BS. Tú Uyên (Thọ Xuân Đường)