Trong nhiều năm, người mắc động kinh thường được khuyên nên tránh vận động vì lo ngại nguy cơ lên cơn động kinh. Tuy nhiên, các nghiên cứu y học gần đây đã chỉ ra điều ngược lại: tập thể dục đúng cách không chỉ an toàn mà còn mang lại nhiều lợi ích rõ rệt cho sức khỏe thể chất và tinh thần.
Vì sao thể dục quan trọng với người bị động kinh?
Theo các nghiên cứu, vận động đều đặn giúp cải thiện nhiều khía cạnh sức khỏe ở người bệnh động kinh, bao gồm:
-
Giảm tần suất và mức độ co giật ở một số trường hợp nhờ cải thiện tuần hoàn máu não và ổn định dẫn truyền thần kinh.
-
Giảm tác dụng phụ không mong muốn của thuốc chống động kinh, đặc biệt là tăng cân, mệt mỏi hoặc rối loạn giấc ngủ.
-
Cải thiện tâm trạng và giảm lo âu, trầm cảm, những rối loạn cảm xúc thường gặp ở bệnh nhân động kinh nhiều năm.
-
Cải thiện nhận thức, trí nhớ và sự tập trung.
-
Tăng sức bền, sức mạnh cơ bắp và khả năng điều hòa vận động.
Bên cạnh đó, thể dục giúp người bệnh đạt được những lợi ích sức khỏe như: giảm nguy cơ tim mạch, tăng khả năng kiểm soát cân nặng, cải thiện giấc ngủ và nâng cao chất lượng sống tổng thể.
Cơ chế tác động của vận động thể chất
Vận động làm tăng lưu lượng máu lên não, giúp cung cấp oxy và năng lượng ổn định cho tế bào thần kinh. Khi hoạt động này được duy trì đều đặn, não bộ trở nên ổn định hơn về điện sinh học, từ đó giảm nguy cơ phóng điện bất thường, yếu tố chính gây ra cơn co giật.
Ngoài ra, tập luyện giúp cơ thể tiết ra endorphin và serotonin, đây là các chất dẫn truyền thần kinh có tác dụng an thần tự nhiên, cải thiện cảm xúc và giảm căng thẳng, một yếu tố thường làm nặng thêm
bệnh động kinh.
Những nguyên tắc an toàn khi tập luyện
Tham khảo bác sĩ chuyên khoa thần kinh trước khi bắt đầu bất kỳ chương trình tập luyện nào. Bác sĩ sẽ đánh giá loại hình động kinh, thuốc đang sử dụng và đưa ra kế hoạch phù hợp.
Bắt đầu nhẹ nhàng rồi tăng dần cường độ. Các hoạt động phù hợp gồm: đi bộ, đạp xe tĩnh, yoga, bơi có giám sát, khí công hoặc pilates.
Tập luyện trong môi trường an toàn:
-
Nên có người đồng hành hoặc giám sát nếu có tiền sử co giật khi gắng sức.
-
Tránh tập trên cao, gần nước sâu, hoặc sử dụng thiết bị nặng khi chưa kiểm soát tốt cơn động kinh.
-
Duy trì đủ nước, ngủ đủ giấc và tránh bỏ thuốc điều trị bệnh động kinh. Thiếu ngủ, mất nước hoặc quên thuốc là các yếu tố kích phát cơn co giật.
-
Theo dõi cảm giác cơ thể: nếu thấy chóng mặt, mệt hoặc tiền triệu của cơn co giật, nên dừng tập và nghỉ ngơi.
Giải đáp một số lo ngại thường gặp
Rất hiếm gặp. Chỉ một tỷ lệ nhỏ bệnh nhân có hiện tượng “co giật do gắng sức”. Với phần lớn người bệnh, vận động đều đặn giúp giảm tần suất và cường độ cơn nhờ cải thiện tuần hoàn máu não, giấc ngủ và ổn định dẫn truyền thần kinh.
Nếu bị co giật trong khi tập thì sao?
Cần đảm bảo môi trường tập an toàn (sàn mềm, tránh vật cứng, có người giám sát). Sau cơn, để người bệnh nằm nghiêng sang một bên, nới lỏng quần áo, tránh nhét vật vào miệng. Sau khi tỉnh táo hoàn toàn, nên nghỉ ngơi ít nhất 30 phút. Nếu cơn kéo dài quá 5 phút hoặc liên tiếp nhiều cơn, cần đưa đến cơ sở y tế ngay.
Thuốc chống động kinh có ảnh hưởng đến khả năng tập luyện không?
Một số thuốc có thể gây mệt, run, chóng mặt hoặc giảm phản xạ, đặc biệt khi thay đổi liều hoặc dùng thuốc mới. Cần báo với bác sĩ nếu các triệu chứng này kéo dài hoặc ảnh hưởng đến an toàn khi tập luyện.
Có loại hình tập nào đặc biệt tốt cho người bị động kinh?
Các hoạt động nhịp điệu nhẹ nhàng như đi bộ, đạp xe tại chỗ, yoga, khí công, bơi có giám sát, hoặc các bài tập kéo giãn được khuyến khích. Chúng giúp thư giãn hệ thần kinh, cải thiện lưu thông máu và giảm stress.
Những môn thể thao nào cần tránh?
Tránh các hoạt động có nguy cơ chấn thương đầu, ngã cao hoặc môi trường khó kiểm soát: leo núi, nhảy dù, lặn sâu, đua xe, bơi ở nơi không có người giám sát. Người bệnh có cơn chưa kiểm soát tốt nên tránh bơi một mình hoặc lái xe đường dài.
Có cần tập vào giờ cố định trong ngày không?
Tốt nhất nên tập khi cơ thể nghỉ ngơi đầy đủ, tránh thời điểm quá mệt, thiếu ngủ hoặc sau khi quên uống thuốc. Nhiều chuyên gia thần kinh khuyến nghị tập vào buổi sáng hoặc chiều muộn, thời điểm mức độ tỉnh táo và cân bằng nội tiết ổn định nhất.
Người bị động kinh có nên tập nặng hay thi đấu thể thao chuyên nghiệp?
Nếu bệnh được kiểm soát tốt (không có cơn trong ≥12 tháng, tuân thủ thuốc và không có yếu tố nguy cơ), người bệnh vẫn có thể tham gia thể thao cường độ cao hoặc thi đấu, nhưng cần được đánh giá y khoa định kỳ và có kế hoạch tập luyện được cá nhân hóa.
Tập trung vào điều có thể không phải điều bị giới hạn
Thay vì chỉ nghĩ “không được làm gì”, hãy bắt đầu từ những gì có thể làm như đi bộ 15 phút mỗi ngày, tập thở sâu, hoặc đơn giản là vận động nhẹ nhàng vào buổi sáng. Mỗi bước nhỏ đều góp phần giúp cơ thể và não bộ khỏe hơn, ổn định hơn.
Thể dục với người bị động kinh không chỉ là rèn luyện thể chất, mà còn là một phần của hành trình phục hồi niềm tin, tự chủ và chất lượng sống. Khi cơ thể vận động, tinh thần cũng bắt đầu hồi sinh và đó chính là “liệu pháp tự nhiên” mạnh mẽ nhất mà y học hiện đại và truyền thống đều công nhận.
BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)