Động kinh là một bệnh thần kinh. Một người bị động kinh có nguy cơ cao bị các cơn co giật tái phát. Có những yếu tố dẫn đến sự kích hoạt cơn động kinh. Cùng tìm hiểu thông tin về những yếu tố kích hoạt cơn động kinh thường gặp.
Thiếu ngủ - mệt mỏi, ngủ không ngon, ngủ không đủ giấc, giấc ngủ bị gián đoạn
Động kinh rất nhạy cảm với các vấn đề giấc ngủ. Nếu mắc động kinh, việc thiếu giấc ngủ ngon khiến người bệnh dễ bị co giật. Điều này còn có thể làm tăng cường độ và độ dài của các cơn co giật. Một số dạng động kinh đặc biệt dễ gây ra các vấn đề về giấc ngủ.
Giấc ngủ có thể ảnh hưởng đến cơn động kinh theo nhiều cách khác nhau. Trong chu kỳ ngủ - thức bình thường, những thay đổi trong hoạt động điện và nội tiết tố của não xảy ra. Những thay đổi này có thể liên quan đến lý do tại sao một số người bị co giật khi ngủ nhiều hơn những người khác và tại sao ngủ không đủ giấc có thể gây ra cơn động kinh. Cơn co giật của một số người gắn liền với giấc ngủ của họ.
Nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ của một người và khiến họ dễ bị co giật như:
-
Ngủ không đủ giấc: Ngủ ít nhất 7-8 tiếng mỗi đêm được coi là tốt;
-
Ngủ không ngon giấc: Rất nhiều điều có thể khiến người bệnh không có được giấc ngủ chất lượng như ngủ không đủ giấc, thức dậy thường xuyên hoặc ngủ không yên giấc;
-
Bị co giật vào ban đêm: Những người có nhiều cơn co giật vào ban đêm có thể gặp khó khăn trong hoạt động vào ban ngày, Họ cũng có thể bị thiếu ngủ kinh niên và có nhiều cơn động kinh hơn;
-
Khó đi vào giấc ngủ: Các vấn đề về giấc ngủ có thể phát sinh do không thể đi vào giấc ngủ, thức giấc thường xuyên hoặc thức dậy quá sớm. Động kinh, tâm trạng và tác dụng phụ của thuốc đều có thể gây khó ngủ;
-
Tâm trạng: Khó ngủ là một triệu chứng phổ biến của bệnh trầm cảm và lo lắng;
-
Thói quen ăn uống không lành mạnh: Ăn hoặc uống vào đêm muộn, ăn nhiều trước khi ngủ, uống cà phê hoặc các đồ uống khác có caffeine, hoặc uống rượu vào buổi tối là những thói quen khiến giấc ngủ trở nên tồi tệ hơn;
-
Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc điều trị co giật có thể khiến người bệnh buồn ngủ. Những người khác có thể khiến khó ngủ hơn;
-
Rối loạn giấc ngủ: Đôi khi người bệnh không thể ngủ vì họ bị rối loạn giấc ngủ. Rối loạn giấc ngủ có thể khiến người bệnh mất ngủ và mệt mỏi triền miên. Không có gì lạ khi thấy những người bị co giật cũng bị rối loạn giấc ngủ.
Bệnh tật và việc dùng một số loại thuốc
Yếu tố kích hoạt co giật phổ biến ở những người bị bệnh động kinh là bị mắc một số loại bệnh cấp tính hoặc nhiễm trùng. Cảm lạnh đầu, nhiễm trùng phổi hoặc nhiễm trùng xoang (do virus hoặc vi khuẩn) thường có thể dẫn đến sự thay đổi của các cơn co giật.
Các cơn co giật có thể được kích hoạt bởi sự căng thẳng về thể chất khi bị ốm, bị sốt hoặc bị mất nước.
Những người bị co giật khi bị bệnh có thể đau bụng và nôn mửa có thể bị mất nước và không thể uống thuốc điều trị động kinh đúng giờ.
Mọi người cũng có thể không ngủ ngon khi bị ốm, thêm một nguyên nhân nữa có thể xảy ra.
Một số loại thuốc có thể mua mà không cần đơn có thể làm tăng cơn co giật ở những người bị động kinh. Chúng thậm chí có thể gây co giật ngay lần đầu tiên. Thuốc không kê đơn phổ biến nhất có thể ảnh hưởng đến cơn động kinh có lẽ là diphenhydramine. Các loại thuốc trị cảm lạnh đầu, dị ứng hoặc các tình trạng khác có các thành phần có thể ảnh hưởng đến động kinh hoặc thuốc chữa động kinh. Một số loại thuốc kháng sinh thông thường cũng có thể khiến người bị động kinh dễ bị co giật hơn.
Các loại thuốc thông thường khác (thậm chí cả aspirin trong một số trường hợp) có thể làm tăng tác dụng phụ không mong muốn của thuốc điều trị động kinh hoặc làm tăng cơn động kinh bằng cách thay đổi nồng độ thuốc trong máu.
Đèn hoặc hoa văn nhấp nháy
Đối với khoảng 3% số người mắc bệnh động kinh, việc tiếp xúc với ánh sáng nhấp nháy ở một số cường độ hoặc với một số kiểu hình ảnh nhất định có thể gây ra cơn động kinh. Tình trạng này được gọi là chứng động kinh cảm quang.
Chứng động kinh cảm quang phổ biến hơn ở trẻ em và thanh thiếu niên, đặc biệt là những người mắc chứng động kinh toàn thể và với một số hội chứng động kinh, chẳng hạn như chứng động kinh cơ thể vị thành niên và động kinh với chứng nhược cơ mi mắt (hội chứng Jeavon). Nó trở nên ít thường xuyên hơn theo tuổi tác, với tương đối ít trường hợp ở độ tuổi giữa 20.
Nhiều người bệnh không nhận thức được rằng họ nhạy cảm với ánh sáng nhấp nháy hoặc với một số kiểu mẫu nhất định cho đến khi họ lên cơn co giật. Họ có thể không bao giờ phát triển chứng động kinh với các cơn động kinh tự phát, chỉ có thể bị co giật do một số điều kiện ánh sáng gây ra.
Rượu, bia
Các bác sĩ luôn cảnh báo những người bị động kinh không nên sử dụng rượu. Đối với người bị động kinh, uống rượu có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Hầu hết những người bị động kinh được yêu cầu không được uống rượu.
Với một lượng nhỏ, rượu không gây co giật. Một lượng nhỏ rượu không làm thay đổi nồng độ lượng thuốc chống co giật trong máu của người bệnh hoặc thay đổi kết quả điện não đồ (EEG).
Khi rượu liên quan đến co giật, thường là trạng thái cai rượu gây ra các cơn co giật chứ không phải bản thân việc uống rượu. Nguy cơ co giật có thể cao hơn nhiều sau khi uống ba loại đồ uống có cồn trở lên.
Uống rượu quá mức và cai rượu thậm chí có thể dẫn đến trạng thái động kinh, một vấn đề nguy hiểm đến tính mạng và có khả năng gây tử vong.
Thuốc chống co giật có thể làm giảm khả năng dung nạp rượu, do đó, tác động tức thời của việc uống rượu sẽ lớn hơn. Nói cách khác, người uống sẽ say nhanh hơn. Say nhanh là một vấn đề lớn vì nhiều tác dụng phụ của những loại thuốc này tương tự như tác dụng cấp tính của rượu. Nếu nhạy cảm với rượu hoặc thuốc chống động kinh, người bệnh có thể thấy sự kết hợp này thậm chí còn tồi tệ hơn.
Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng nghiện rượu hoặc lạm dụng rượu mãn tính có liên quan đến sự phát triển của bệnh động kinh ở một số người. Nghiên cứu này cho thấy rằng các cơn co giật do cai rượu lặp đi lặp lại có thể làm cho não dễ bị kích thích hơn. Do đó, những người đã trải qua các cơn co giật do uống rượu say có thể bắt đầu bị các cơn động kinh vô căn bất kể sử dụng rượu hay không.
Co giật khi cai nghiện rượu thường gặp nhất ở những người đã lạm dụng rượu trong nhiều năm. Khi ngừng rượu đột ngột hoặc giảm lượng lớn trong một thời gian ngắn, co giật có thể xảy ra. Điều này có thể xảy ra ở những người có hoặc không mắc chứng động kinh. Các cơn co giật do cai rượu gây ra và không phải là bệnh động kinh. Đối với người mắc bệnh, cơn co giật do cai rượu làm cho bệnh động kinh tồi tệ hơn.
Lạm dụng rượu trong thời gian dài có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh động kinh.
Nhiều người bị động kinh có nguy cơ cao bị co giật sau khi uống ba loại đồ uống có cồn trở lên.
Việc lái xe sẽ đặc biệt nguy hiểm vì cả rượu và thuốc chống động kinh đều có thể ảnh hưởng đến nhận thức, phản xạ, khả năng phối hợp và khả năng lái xe an toàn.
Sử dụng ma túy
Ma túy có thể ảnh hưởng trực tiếp đến não và các cơn co giật hoặc tương tác với thuốc
điều trị động kinh. Các tác dụng sẽ khác nhau đối với mỗi người và mỗi loại ma túy.
Cocain
Tất cả các hình thức sử dụng cocaine đều có thể gây co giật trong vòng vài giây, vài phút hoặc vài giờ sau khi uống. Các cơn co giật do cocaine gây ra rất nguy hiểm và có thể liên quan đến các cơn đau tim, làm rối loạn nhịp tim và tử vong. Chúng thậm chí có thể xảy ra ở những người chưa bao giờ lên cơn động kinh trước đây. Bệnh nhân động kinh cần tránh xa cocain.
Amphetamine và các chất kích thích khác
Amphetamine là chất kích thích não. Khi được sử dụng dưới sự giám sát của bác sĩ, amphetamine hoặc các chất kích thích khác dường như không làm tăng nguy cơ co giật ở những người bị động kinh. Tuy nhiên, có một vài trường hợp ngoại lệ.
Nếu lạm dụng amphetamine hoặc các loại thuốc liên quan như Ecstasy (MDMA), người bệnh có thể bị mất ngủ, lú lẫn hoặc rối loạn tâm thần nặng. Khi điều này xảy ra, người bệnh rất có thể quên thuốc động kinh, điều này cũng có thể gây ra cơn động kinh.
Một số nhà nghiên cứu cũng đã phát hiện ra những tổn thương lâu dài đối với não do sử dụng một số loại chất kích thích. Liều rất cao của amphetamine có thể gây co giật trương lực cơ nghiêm trọng, đau tim và tử vong.
Cần sa
Theo các nghiên cứu, trên động vật đã gợi ý rằng tetrahyrdocannabinol (THC, thành phần hoạt chất trong cần sa) và cannabidiol (CBD, một chất trong cần sa không gây ra các tác động thần kinh) có thể giúp chống lại hoặc kích hoạt co giật. Tuy nhiên, vẫn chưa đủ thông tin về những thành phần nào và hàm lượng bao nhiêu có thể giúp ích hoặc gây hại cho những người bị bệnh động kinh. Cần sa cũng có những tác dụng phụ khó chịu và việc dừng cần sa đột ngột sau khi sử dụng nó để giải trí có thể làm tăng nguy cơ co giật. Cần nghiên cứu thêm về việc sử dụng cần sa y tế và những rủi ro hoặc lợi ích của nó.
Heroin
Heroin và các chất ma túy có liên quan là các loại thuốc có nguồn gốc từ thuốc phiện, chẳng hạn như OxyContin (oxycodone), hoặc là các loại thuốc được sản xuất để tương tự về mặt hóa học với thuốc phiện. Những loại thuốc này không ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng co giật ở những người bị động kinh. Tuy nhiên, những người sử dụng những loại thuốc này thường quên uống thuốc động kinh được kê đơn. Uống một lượng lớn chất ma tuý có thể khiến não thiếu oxy nghiêm trọng, có thể dẫn đến co giật.
Nicotine và Caffeine
Caffeine có trong nhiều loại đồ uống, thực phẩm và thuốc khác nhau. Caffeine có thể ảnh hưởng đến cơn động kinh của một người bằng cách can thiệp vào giấc ngủ, thay vì gây ra cơn động kinh trực tiếp.
Hút thuốc lá nguy hiểm hơn tác dụng của nicotin đối với những người bị co giật. Việc mất ý thức hoặc kiểm soát cử động có thể khiến người bệnh đánh rơi điếu thuốc đang châm lửa và có thể gây bắt lửa.
Căng thẳng
Căng thẳng có thể gây ra co giật không? Đây là một câu hỏi mà nhiều người bị bệnh động kinh đặt ra khi tìm kiếm các tác nhân gây ra cơn động kinh tiềm ẩn. Trong khi lý do chính xác tại sao căng thẳng có thể gây ra cơn động kinh cho một số người không được rõ ràng, nó có thể là một yếu tố đối với nhiều người sống chung với bệnh động kinh.
Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những tác nhân gây căng thẳng lớn trong cuộc sống đều có thể ảnh hưởng đến cơn động kinh.
Chu kỳ kinh nguyệt hoặc những thay đổi nội tiết tố khác
Khoảng một nửa số phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ mắc bệnh động kinh cho biết có sự gia tăng các cơn động kinh vào khoảng thời gian của chu kỳ kinh nguyệt hàng tháng của họ. Các cơn động kinh xảy ra xung quanh chu kỳ kinh nguyệt được gọi là động kinh catamenial. Các nghiên cứu chỉ ra rằng những thay đổi trong cơn động kinh thường xảy ra nhiều nhất vào giữa chu kỳ khoảng thời gian rụng trứng và khoảng một tuần trước khi xuất huyết kinh nguyệt.
Sự thay đổi nội tiết tố trong chu kỳ kinh nguyệt là nguyên nhân rất có thể dẫn đến sự thay đổi tần số cơn động kinh. Não chứa nhiều tế bào thần kinh chịu tác động trực tiếp của estrogen và progesterone, các hormone sinh dục chính ở phụ nữ. Các nghiên cứu trên động vật đã chỉ ra rằng liều lượng cao của estrogen có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm các cơn động kinh. Tuy nhiên, progesterone có thể bảo vệ khỏi co giật. Người ta cho rằng co giật có thể xảy ra ở phụ nữ bị động kinh vì họ không có đủ progesterone vào những thời điểm nhất định của chu kỳ hoặc có sự mất cân bằng giữa estrogen và progesterone.
Ăn không ngon, lâu không ăn, mất nước, không đủ chất lỏng, đường huyết thấp, thiếu vitamin và khoáng chất
Thực phẩm có thể làm thay đổi chức năng não. Lượng đường trong máu rất thấp có thể gây co giật ở một số người, đặc biệt là những người mắc bệnh tiểu đường dùng quá nhiều insulin. Do đó, nếu bị động kinh, người bệnh nên cố gắng ăn uống điều độ và cân bằng.
Sự thiếu hụt vitamin duy nhất được biết là gây ra hoặc làm trầm trọng thêm các cơn co giật là sự thiếu hụt vitamin B6 (pyridoxine). Sự thiếu hụt này chủ yếu xảy ra ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ gây ra các cơn co giật khó kiểm soát.
Khoáng chất là chất dinh dưỡng cần thiết. Mức độ thấp của các khoáng chất Na, Ca, Mg có thể làm thay đổi hoạt động điện của tế bào não và gây ra co giật.
Một số loại thực phẩm cụ thể, caffeine quá nhiều hoặc các sản phẩm khác có thể làm trầm trọng thêm các cơn co giật.
Quên uống thuốc điều trị động kinh
Thiếu liều thuốc động kinh là nguyên nhân phổ biến nhất của các cơn co giật đột ngột. Các cơn co giật có thể xảy ra thường xuyên hơn bình thường, dữ dội hơn hoặc phát triển thành các cơn co giật kéo dài được gọi là trạng thái động kinh. Thiếu liều thuốc cũng có thể dẫn đến ngã, chấn thương và các vấn đề khác do co giật và thay đổi nồng độ thuốc.
Ngừng thuốc động kinh mà không có lời khuyên của bác sĩ là rất nguy hiểm. Khi một số loại thuốc bị ngừng đột ngột, có thể có các triệu chứng cai nghiện. Bệnh nhân cũng có thể bị co giật kéo dài, co giật từng đợt hoặc trạng thái động kinh.
BS. Nguyễn Thùy Ngân