Bệnh động kinh hoặc co giật thuộc phạm vi chứng kinh phong theo y học cổ truyền. Kinh phong là một loại chứng trạng xuất hiện trong nhiều bệnh của trẻ em, trong đó có động kinh, sốt cao co giật. Trên lâm sàng thường chia làm hai loại: Kinh phong cấp và kinh phong mạn. Ngoài việc dùng thuốc ra, châm cứu cũng là phương pháp trị bệnh kinh phong trẻ em hiệu quả.
Co giật trẻ em theo y học cổ truyền gọi là chứng kinh phong là một chứng bệnh do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra.
Hiện nay thường chia làm 2 loại: Co giật có sốt và co giật không có sốt. Co giật só sốt thường do viêm nhiễm, viêm màng não, lao màng não, uốn ván... Co giật không sốt như giảm calci huyết, hạ đường huyết,
động kinh...
Y học cổ truyền căn cứ vào tính chất hàn, nhiệt, hư, thực và tính chất hoãn cấp của quá trình phát bệnh và chia ra thành 2 thể là cấp kinh phong và mạn kinh phong.
Dưới đây là cách châm cứu trị kinh phong trẻ em theo y học cổ truyền.
Cấp kinh phong
Chứng cấp kinh phong thuộc nhiệt chứng và thực chứng, đa số do sốt cao gây ra, bệnh xảy ra rất nhanh, phát sốt cao, hôn mê, hai mắt nhìn ngược lên, hàm răng cắn chặt, chân tay co quắp, cánh mũi phập phồng, môi mép động đậy, sắc mặt xanh tím, thậm chí đại tiểu tiện dầm dề không tự chủ.
Pháp điều trị: Phương pháp chữa cơ bản là sơ phong thanh nhiệt khai khiếu hoạt đàm, bình can trấn kinh.
Phương huyệt
Sử dụng các huyệt: Nhân trung, Đại chuỳ, Hợp cốc, Thái xung, Thiếu thương, Trung xung.
-
Chích nặn máu các huyệt Nhân trung, Trung xung, Thiếu thương;
-
Châm vê kim các huyệt Đại chuỳ, Hợp cốc, Thái xung.
Gia giảm:
-
Sốt cao, gia huyệt Khúc trì;
-
Hàm răng cắn chặt, gia huyệt Giáp xa;
-
Chân tay co quắp, gia các huyệt Hậu khê, Nội quan;
-
Uốn vặn mình, gia các huyệt Phong trì, Thân trụ;
-
Đờm nhiều, gia các huyệt Liệt khuyết, Phong long;
-
Hôn mê, bất tỉnh, gia các huyệt Dũng tuyền;
-
Ngủ không nhắm mắt, gia các huyệt Nội quan, Thần môn.
Giảng nghĩa của phương: Phương huyệt này lấy tiết nhiệt, dẹp tà khí, an thần, chữa cơn co giật là chính. Châm huyệt Nhân trung để thông điều đốc mạch, khai khiếu, tỉnh thần. Huyệt Đại chuỳ tuyên thông dương khí mà khử biểu tà. Các huyệt Hợp cốc, Thiếu thương thanh tuyến phế khí để giảm thân nhiệt. Các huyệt Thái xung, Trung xung cũng tiết hoả ở can kinh và tâm kinh, có thêm công hiệu khai khiếu thanh thần. Huyệt Khúc trì giảm nhiệt. Huyệt Giáp xa điều kinh khí ở mặt. Các huyệt Hậu khê, Nội quan thanh hoả ở tâm, dìm cái dương đang động để dứt co quắp. Các huyệt Phong trì, Thân trụ khử phong tiết nhiệt. Các huyệt Liệt khuyết, Phong long tuyên phế, giáng trọc, hoá đàm, bổ ích thận thuỷ, thanh tâm, tỉnh thần. Các huyệt Nội quan, Thần môn tiết nhiệt ở tâm kinh để an thần.
Mạn kinh phong
Chứng mạn kinh phong thuộc hàn chứng và hư chứng. Chứng mạn kinh phong xuất hiện sau khi bị nhiễm trùng cấp tính, rối loạn điện giải, di chứng viêm não, lao màng não… Y học cổ truyền cho rằng do một số bệnh kéo dài hoặc sau khi mắc chứng cấp kinh phong, tà khí làm tổn thương chính khí, làm rối loạn công năng các tạng phủ, âm dương, khí huyết, tân dịch đặc biệt là các tạng tỳ, thận và phần khí, phần âm.
Mạn kinh phong có các triệu chứng: Bệnh xảy ra không nhanh, hình thể gầy yếu, sắc mặt trắng bợt, tinh thần mệt mỏi, ngủ mê, có khi co quắp, châm tay mát lạnh, phân nát, có khi lắc đầu, cứng cổ.
Chứng mạn kinh phong kéo dài không khỏi chữa dai dẳng; có những lúc do dương khí suy bại, phong nội động gây chứng trụy mạch nguy hiểm đến tính mạng người bệnh.
Phương huyệt
Sử dụng các huyệt: Trung quản, Túc tam lý, Khí hải, Thiên khu.
Tất cả đều dùng hào châm vê chuyển châm vào. Dùng phép bổ, châm xong thì cứu.
Gia giảm:
-
Có khi co giật thì gia các huyệt Hợp cốc, Thái xung, Ấn đường;
-
Ý thức lơ mơ thì gia huyệt Thần môn;
-
Cổ cứng thì gia các huyệt Phong trì, Thân trụ;
-
Chân tay mát lạnh thì gia cứu huyệt Quan nguyên.
Giảng nghĩa của phương: Phương huyệt này lấy ôn bổ tỳ, vị, bồi nguyên khí, dẹp phong làm chính. Lấy các huyệt Trung quản, Túc tam lý để kiện vận tỳ, vị, giúp cái gốc của hậu thiên. Các huyệt Khí hải, Thiên khu bồi nguyên, điều khí, ôn bổ trường, vị bị hư hàn để trị chứng phân nát. Các huyệt Hợp cốc, Thái xung cũng gọi là huyệt Tứ quan, phối hợp với huyệt Ấn đường sơ thông dương khí để dứt co quắp. Huyệt Thần môn an thần định chí. Các huyệt Phong trì, Thân trụ sơ phong, khử tà. Cứu huyệt Quan nguyên để ôn bổ nguyên dương, khử hàn tà.
Co giật gây nguy hiểm tức thời đếm tính mạng người bệnh, cần xử trí nhanh chóng để đề phòng các biến chứng ngừng thở, suy hô hấp, suy tuần hoàn bằng cách cắt cơn co giật, hạ sốt và đảm bảo an toàn cho người bệnh. Sau đó cần phải hỏi bệnh, khám lâm sàng, xét nghiệm để chẩn đoán nguyên nhân gây co giật, tình trạng
co giật có phải bệnh động kinh không? Cũng như các phương pháp chống co giật của y học hiện đại, trước hết phải sơ cứu kịp thời cho người bệnh: Để nghiêng đầu, nới lỏng quần áo, nhét gạc giữa hàm răng không cho cắn vào lưỡi; duy trì hô hấp điều hoà; thở oxy, hô hấp viện trợ bằng tay hay máy, hút đờm dãi để tránh ngừng thở; giữ yên tĩnh môi trường, tránh kích thích; theo dõi nhịp thở, số lần mạch đập, huyết áp, sắc mặt... Đồng thời phải cắt cơn co giật, hạ sốt bằng thuốc,
châm cứu, vật lý trị liệu.
BS. Nguyễn Thùy Ngân